Evinizde mikrodalga fırınında yemek pişerken, mikro dalga fırının kapağını açtığınızda otomatik olarak fırının enerjisi kapanır. Sebebi, kullanıcının mikro dalgaya maruz kalmaması, zarar görmemesidir. Bu bir hata önleme sistemidir.
Üretim süreçlerinde birçok hata ile karşılaşırız. Malzemelerin eksik takılması, yanlış parça kullanımı, set-up / ayar sürecinde yapılan eksik uygulamalar gibi etkenler sonucunda fire, zaman kayıpları, iş kazaları gibi istenmeyen şeyler oluşur. Bu hataların oluşumuna yetersiz prosedürler, uygun olmayan ekipmanlar / yöntemlerin kullanılması sebep olduğu gibi insan hatalarının de önemli bir katkısı vardır. Unutkanlık, yanlış anlama, deneyim eksikliği, kuralları ihmal etme, dikkatsizlik, sabotaj gibi etkenlerde hatanın oluşumuna sebep verirler. Bu hatalar doğrudan kalite maliyetlerini negatif olarak etkilerler.
Poka Yoke ya da hata önleme / tespit etme konsepti ilk olarak 1960 ‘larda Japon üretim mühendisi Shingo tarafından geliştirilmiştir. Yanlışlıkla yapılabilecek hataları sıfıra indirgemek, olası hataları tespit etmek için kurulan sistem ve düzeneklerdir. Poka, kaza ile herkesin yapabileceği görünmeyen tesadüfü hata, Yoke ise korumak anlamına gelmektedir.
Poka Yoke sistemleri tasarlamanın beş temel prensibi vardır.
- Elimine Etme Prensibi (Mistake Prevention): Poka Yoke sistemlerinin asıl amacı hatanın oluşumunu en başta engellemektir. Sürecin başında, istenilse dahi hatanın oluşmasına imkân vermeyecek sistemlerin kurulması amacı ile hatanın oluşma olasılığının tamamen ortadan kaldırılması ilkesine dayanır. Bilgisayara girişte şifre istenmesi, benzin pompalarının araçların yakıt sistemlerini tanıdıktan sonra yakıt doldurmaya başlaması gibi örnekler gösterebiliriz.
- Değiştirme Prensibi (Replacement): İnsana endeksli yapılan işlerde her zaman istenilen standart çıktı yakalanamaz. Doğal olarak hata yapma ya da aynısını yapamama durumu söz konusudur. Bu gibi durumlarda robot ve otomasyon sistemlerinin kullanılması sürekli daha doğru / standart ürünlerin çıkmasına neden olacaktır. Üretimde kullanılan kaynak robotları ya da otomasyona dayalı tartım sistemleri gibi.
- Kolaylaştırma Prensibi (Facilitation): İşin daha kolay / basit yapılabilmesine olanak sağlamak için yapılan uygulamaları bu prensip içine alabiliriz. Süreçlerdeki 5S çalışmaları, görsel yönetim uygulamaları bu kategoriye en güzel örneklerdir.
- Tespit Etme Prensibi (Detection): Hatayı tespit edip bir sonraki sürece geçmesine olanak tanımamak amacı ile yapılan uygulamalar. Üretim süreçlerinde kullanılan detektörler, bilgisayarların yazım hataları için öneri vermesi, üretimde fikstür / aparat kullanılması, üretimde sensörler ile yapılan kontrol uygulamaları gibi.
- Hafifletme Prensibi (Mitigation): Hatanın etkisinin hafifletilmesi amacıyla yapılan uygulamalardır. Elektronik devrelerdeki sigortalar, arabaların hava yastıkları bu kategoriye örnek olarak verebiliriz.
